سازوکار فروش استقراضی چیست؟
توفیق آنلاین: نایب رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به راه اندازی فروش تعهدی در اسفند ماه، تاثیر این ابزار مالی در بازار سرمایه را بررسی کرد.
به گزارش پایگاه خبری توفیق آنلاین، حسن امیری در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در بازارهای مختلف تحت عنوان short sell مورد استفاده قرار میگیرد، اظهار کرد: این ابزاری است که تا کنون در بازار سرمایه ایران به دلیل ملاحظات فقهی عملیاتی نشده بود. با توجه به مصوبهای که کمیته فقهی داده است ساز و کار مربوط به این موضوع از طریق وکالت فراهم شده است و میتوان این ساز و کار را در بازار سرمایه عملیاتی کرد.
وی درمورد تاثیر فروش تعهدی بر بازار سرمایه توضیح داد: در بازار سرمایه پیشبینیهای مختلفی درمورد افزایش یا کاهش یک سهم خاص وجود دارد و افراد مختلف با نگاههای متفاوت می توانند موقعیت بگیرند. با راه اندازی فروش تعهدی یک سهامدار میتواند آپشن خرید را انتخاب کند، یک سهامدار آپشن فروش و یکی دیگر هم آپشن فروش تعهدی.
نایب رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: با راه اندازی فروش تعهدی کلکسیون ابزارها کامل شد و اینکه یک نفر میخواهد از این ابزار استفاده کند یا خیر به خودش مربوط است. مهم این است که ساز و کار همچین ابزاری فراهم شده است.
امیری درمورد اینکه گفته میشود راه اندازی فروش تعهدی باعث ریزش بازار میشود نیز توضیح داد: این موضوع به ریزش بازار ربطی ندارد و کسی که می گوید باعث ریزش بازار می شود به دلیل از عدم شناخت این ابزار است.
بر اساس این گزارش، زمزمههای راهاندازی اختیار معاملات و خرید و فروش استقراضی از سال ۱۳۹۵ به گوش میرسد و از آن زمان تاکنون نه تنها زمان راهاندازی آن از زبان مسئولان متغیر بوده، بلکه ماهیت آن نیز به چالش کشیده شده و در برههای از زمان مطرح شد که کمیته فقهی سازمان بورس فروش استقراضی را مشروع نمیداند و قرار است ابزاری با نام فروش تعهدی جایگزین فروش استقراضی شود؛ اتفاقی که اظهارات اخیر شاپور محمدی - رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار - بر آن صحه گذاشت و اعلام کرد فروش تعهدی به صورت رسمی جایگزین فروش استقراضی شده است. وی همچنین اعلام کرد که فروش تعهدی تا آخر بهمنماه راهاندازی خواهد شد.
فروش تعهدی چیست و چه زمانی راه اندازی خواهد شد؟
فروش تعهدی منجر خواهد شد تا سرمایهگذاران در هر دو شرایط مثبت و منفی بتوانند در بازار سرمایه فعال باشند و کسب درآمد کنند. براین اساس، با به کارگیری این ابزار در بازار سرمایه، سرمایه گذاری که تصور میکند قیمت سهام یک شرکت بیش از اندازه رشد کرده یا در آینده احتمال کاهش قیمت آن سهم به دلایل بنیادین و یا تحلیل شخصی او وجود دارد می تواند یک استراتژی معاملاتی انتخاب کند؛ به طوریکه می تواند سهام را به وکالت از شخص دیگر (مالک سهام) بفروشد و هر زمان که خود یا مالک سهام اراده کرد مثل اوراق فروش رفته را برای مالک خریداری کند.
البته شرایط و ضوابط وکالت باید بین طرفین مشخص و تعهدات هر طرف در قرارداد فروش تعهدی تعیین شده باشد. در نتیجه با افت قیمت سهم که بر اثر بررسی شرایط و تحلیل ارزش سهام با عملکرد یک شرکت صورت گرفته کسب منفعت می کنند.
درحالی که رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار وعده راهاندازی فروش تعهدی پیش از پایان بهمنماه را داده، مدیریت نظارت بر بورسها اخیرا اعلام کرد که این ابزار جدید مالی اسفندماه راه اندازی خواهد شد.
معاملات مارجین (Margin Trading) در ارزهای دیجیتال چیست؟
معامله مارجین، روشی برای خریدوفروش و معامله دارایی است که از سرمایهای که توسط شخص ثالث تامین و فراهم میشود، بهره میگیرد. در مقایسه با انواع روشهای معمولی معامله، حسابهای مارجین به معاملهگران با استفاده از اهرمها، امکان دسترسی به مقادیر بیشتری از سود (و همچنین ضرر) را میدهند. در ادامه با ارز دیجیتال همراه باشید تا نگاه دقیقتری به مفهوم مارجین تریدینگ بیاندازیم.
سرمایهگذاران نترسی که احساس میکنند نوسانات شدید بازار ارزهای دیجیتال بهاندازه کافی هیجانانگیز نیست، میتوانند از امکانات معاملات مارجین که امروزه بسیاری از صرافیها آن را ارائه میدهند، استفاده کنند.
معاملات مارجین با استفاده از اهرم، میتواند از لحاظ تئوری سود بسیاری را به ارمغان آورده و همچنین ممکن است نقطه مقابل آن نیز رخ دهد که سرمایهای بیش از حد انتظارتان را از دست بدهید. به همین ترتیب، برخی از صرافیها، انتظار بیشتری از تریدرهای مارجین داشته و در تأیید هویت آنها سختگیری بیشتری را اتخاذ کرده یا حتی شروطی را برای واجد شرایط بودن آنها تعیین میکنند.
اکنون قصد داریم نگاه مختصری به تعریف مارجین تریدینگ و نحوه انجام آن انداخته و خطرات و مزایای احتمالی آن را مورد بررسی قرار دهیم.
معاملات مارجین به زبان ساده
معاملات مارجین در ارزهای دیجیتال، تفاوت عمدهای با معاملات مارجین مربوط به اوراق بهادار سنتیتر مانند سهام و اوراق قرضه ندارد. ایده اصلی این است که شما سرمایه اولیه خود را توسط قرض گرفتن پول و استفاده از اهرم، افزایش میدهید. این مسئله معمولاً توسط یک نسبت، بیان میشود.
برای مثال، سپرده گذاری ۵ دلاری بهوسیله اهرمی با نسبت ۵:۱ (یک به پنج) به این معناست که شما در بازار آزاد به میزان ۲۵ دلار شرط میبندید. اما نکتهای که وجود دارد این است که شما باید در هر حال، پول قرض گرفته شده را بازگردانید. پس در تمام معاملات مارجین، سود بهدست آمده باید بهگونهای تخمین زده شود که علاوه بر وام دریافت شده، کارمزد مربوط به پول اضافی قرض گرفتهشده را نیز تحت پوشش قرار دهد.
معامله مارجین میتواند برای هر دو موقعیت فروش استقراضی (short) و خرید استقراضی (long) مورد استفاده قرار گیرد. موقعیت خرید استقراضی نشاندهنده این فرض است که با افزایش قیمت دارایی معاملهگر سود میکند و موقعیت فروش استقراضی درست برعکس آن با کاهش ارزش دارایی معاملهگر به سود میرسد.
فرض کنید که فردی یک بیت کوین دارد. او پیشبینی میکند که قیمت بیت کوین از ۳,۰۰۰ دلار به ۵,۰۰۰ دلار برسد و یک معامله مارجین با اهرم ۵ انتخاب میکند. در این صورت، گویی که فرد مورد نظر حالا ۵ بیت کوین دارد و اگر قیمت به ۵,۰۰۰ دلار برسد سودش ۵ برابر بیشتر از وقتی است که با یک بیت کوین سرمایهگذاری کند. اما از سوی دیگر، اگر این فرد اشتباه کرده باشد و قیمت کاهش یابد، صرافی از پول اولیه او نسبت به ضرر صورت گرفته کم میکند یا حتی ممکن است تمام پول او را بردارد.
دو قسمت اصلی برای بازار مارجین تریدینگ وجود دارد. اولین قسمت، معاملات مارجین در بازار نقدی است.
در اینگونه از معاملات، مبالغ قرض گرفتهشده باید بهمحض اتمام معامله عودت داده شود. این ساز و کار معمولاً توسط صرافیها و از طریق سیستم وامدهی همتا به همتا انجام میپذیرد. به عبارت سازوکار فروش استقراضی چیست؟ دیگر، یک نهاد دادوستد مجزا مبالغ قرض گرفتهشده را تأمین کرده و انتظارات از این نهاد برای تأمین پرداختها (با بهره یا کارمزد معامله) بالاست.
تصویری از صرافی بیتمکس که معاملات مارجین ارزهای دیجیتال را ارائه میدهد
این مسئله بهنوبه خود باعث ایجاد آستانه تسویه خواهد شد. اگر میزان بدهی معاملهکننده بیشتر از ارزش کل تضمین باشد، وامدهنده میتواند فراخوان مارجین (margin call) انجام دهد تا مطمئن شود که خواهد توانست پول قرض داده شده خود را پس بگیرد. این مسئله به خودی خود به دو سطح تقسیم میشود.
اولین بخش یک حد مجاز اولیه که معاملهگران را از ایجاد موقعیتهای نامعقول بازمیدارد و حد مارجین پایینتر که در صورت نزول معاملهگر به قلمرو خسارت است، یک مارجین کال فوری را فراخوانی میکند.
دومین بخش عمده معاملات مارجین، مبادله مشتقات است. مشتقات، همانطور که از نامشان پیداست ابزارهایی مالی هستند که در لایهای بالاتر از دارایی اصلی ایجاد شدهاند که آشناترین نوع آن، معاملات آتی هستند. هنگامیکه تریدر یک معامله مارجین را در بازار مشتقات انجام میدهد، خود دارایی اصلی دستنخورده باقیمانده و طرفین متقابل قرارداد آتی انتخاب میشوند.
همچنین، وامی وجود ندارد که خود به خود بازگردانده شود. با این حال، صرافی باید خود را در مقابل برخی از معاملاتی که ضررده هستند مصون نگه دارد. صرافیهای مختلف، مکانیزمهای متفاوتی برای دوری از این مخاطرات دارند. برخی از آنها به هنگام فراخوان مارجین از تریدرها جانبداری میکنند در حالی که سایر صرافیها، بدهیهای حاصله را از منابع بیمه خود تأمین میکنند.
موضع معاملاتی خرید و فروش استقراضی
بهکارگیری موضع معاملاتی خریدوفروش استقراضی، در بطن معاملات مارجین قرار دارد. در موضع معاملاتی خرید فرض بر این است که ارزش دارایی تحت معامله درنهایت افزایش خواهد یافت در حالی که در فروش استقراضی پیشفرض معامله این است که ارزش داراییها با گذر زمان کاهش خواهد یافت. هر دوی این مفاهیم میتوانند در اهرم بهکار گرفته شوند.
مواضع معاملاتی خرید مفاهیم آشنایی هستند. به این معنا که وقتی یک تریدر، ارزهای دیجیتالی یا سهام دیگری را خریداری کرده و منتظر میماند تا قیمت آن از قیمت خرید خود بالاتر رود، در واقع از این مفهوم استفاده کرده است. در واقع، این مسئله همان جمله مشهور «خرید در قیمت پایین، فروش در قیمت بالا» را بیان میکند.
معاملات مربوط به فروش استقراضی در ابتدا نامعقول به نظر میرسند. در واقع یک تریدر با استفاده از ابزار مالی، ارزهای دیجیتال یا اوراق بهاداری را میفروشد که فعلاً مالک آنها نیست. در اینگونه معاملات هدف این است که داراییهای فروختهشده را هنگامیکه قیمتشان بهطور قابلتوجهی پایین آمد، بازخرید کنید.
شاید این مفاهیم کمی گنگ به نظر برسند اما مقایسه ساختار این معاملات، در درک آن به شما کمک خواهد کرد. مواضع معاملاتی خرید، نوعی از معامله است که در آن مطمئن هستید که با خرید کنونی یک دارایی و فروش آن در آینده، به سودآوری خواهید رسید. اما در معاملات فروش استقراضی، معاملهکننده بر این باور است که دارایی موردنظر در طی زمان افت قیمتی خواهد داشت.
مخاطرات و مزایای احتمالی
معامله کردن به صورت مارجین، ذاتا خطرناکتر و پرریسکتر از معامله معمولی است؛ اما وقتی صحبت از ارزهای دیجیتال است، ریسک این نوع معامله بیشتر هم میشود. با توجه به نوسان بسیار زیاد در بازار ارز دیجیتال، تریدرهای مارجین ارز دیجیتال باید بیشتر مراقب باشند.
حقیقت این است که اهرم بکار گرفتهشده در معاملات، حکم پول را داشته و یا حداقل در مورد معاملات مشتقات که باید دارایی استفادهشده در معامله، قرض گرفته شود نهایتاً باعث ایجاد موقعیت مطلوبی خواهد شد. چیزهای کمی در دنیا رایگان هستند. خصوصاً زمانی که صحبت از پول باشد. پس یک تریدر باید انتظار خروجیهای بزرگی را از معاملات خود داشته باشد تا بتواند اصل مبلغ وام گرفتهشده، به همراه کارمزدهایش را بهراحتی تسویه کند.
خطر واقعی زمانی رخ میدهد که فراخوان مارجین صادر شده باشد. تریدر، در معرض خطر از دست دادن تمام سرمایهگذاری اولیه خود قرارگرفته و حتی در شرایطی که فراخوان مارجین بهموقع صادر نشود تا از ورود تریدر به منطقه ضرر جلوگیری کند، میتواند باعث شود که وی بیش از آنچه که سرمایهگذاری کرده است را از دست بدهد. پس معاملات مارجین یکی از معدود روشهای مبادله است که ممکن است در آن مبلغی را بدهکار شوید که ارزش آن بیشتر از سرمایه اولیهتان بوده است. در دنیای قماربازان، این روند بهعنوان دامنهای از پولهای قرض دادهشده با ربا شناخته میشود. وامی با درصد سود بالا که برای اهداف مشکوکی مثل شرطبندی با خطر بالا، گرفته میشود. قماربازان امیدوارند مبلغی که برنده خواهند شد، آن وام و درصد ربای وام را پوشش دهد. اگر درنهایت اینگونه نباشد، زمینه برای ایجاد فیلمهای کلاسیک مافیایی مناسب خواهد بود.
معاملات ارزهای دیجیتال، به خودی خود کاملاً خطرناک نیستند ولی در حوزه مارجین تریدینگ، هنوز هم خطر از دست دادن سرمایه بسیار بالاست. صرافیهای بسیاری درنتیجه ارائه خدمات معاملات مارجین، به دستکاری بازار متهم شدهاند.
در پایه این مفهوم، جهش قیمتی وجود دارد. جهش قیمتی زمانی رخ میدهد که تقاضا برای خرید یک ارز دیجیتال بالا بوده و عرضه آن محدود باشد. هنگامیکه سری متوالی از تقاضا انباشته شود، جهش سریع قیمتها را به دنبال خواهد داشت. این اتفاق باعث خواهد شد که معاملات استقراضی دیگر به موقعیت فراخوان مارجین رسیده، قیمتها بالاتر و بالاتر رفته و جهشهای قیمتی بیشتری به وجود آید. سر انجام در پایان روز معاملاتی، یک جهش قیمتی باعث نوسانی بزرگ در افزایش قیمت خواهد شد.
بنا به گزارشات، برخی از صرافیها در ایجاد این طعمههای استاپ-لاس (stop-loss) برای جمعآوری کارمزدهای فراخوان مارجین، مشارکت میکنند. با این حال، نهنگها یا همان تریدرهایی که موقعیتهای ویژهای در بازار ایجاد میکنند، اغلب اوقات باعث شرایط بحرانی بازار هستند. برای ایجاد یک جهش قیمتی، نهنگ نیازمند ایجاد موقعیت استقراضی است که بهاندازه کافی بزرگ باشد تا با بهکارگیری بخشی از این موقعیت، یک جهش قیمتی را پدید آورد. سپس بقیه موقعیتهای استقراضی خود را بهتدریج و با برنامهای مشخص در بازار وارد میکند تا روند صعودی قیمت را حفظ کند. درنتیجه ارز دیجیتال موردنظر شاهد افزایشی مصنوعی در قیمت خود بوده و نهنگ موردنظر، روز معاملاتی خود را با سود بسیار بالای بهدست آمده از بازی دادن موقعیت استقراضی خود تمام میکند.
یک بازی حرفه ای
با توجه به دشواریهایی که در ایجاد یک معامله حسابشده مارجین وجود داشته و پتانسیل شدید ضرر و زیان موجود در معاملهها که توسط صرافیها یا معامله گران ایجاد میشود، تعداد محدودی از صرافیها مانند بیتمکس و بایننس معاملات مارجین را ارائه میدهند. این صرافیها اغلب از معاملهگران مارجین درخواست میکنند که مدرکی معتبر از وضعیت مالیشان ارائه دهند. برای صرافیها مناسب به نظر میرسد که این حوزه از دنیای وسیع بیقانون ارزهای دیجیتال را، خودشان قانونگذاری کنند. خطرات معاملات مارجینی که قانونگذاری نشدهاند، این است که فقدان سرمایه در این معاملات میتواند به چند برابر موقعیت اولیه تبدیل شده و نقدینگی بازار ارزهای دیجیتال را در معرض خطر قرار دهد.
مارجین تریدینگ یک بازی حرفهای است که مخاطرات و ریسکهای آن نیز حرفهای میباشد. با این وجود باید آگاه باشید که صرفنظر از تواناییهای تریدینگ شما، بازار ممکن است بر خلاف پیش بینیهای شما حرکت کند. جهشهای مصنوعی قیمت ارزهای دیجیتال حتی ممکن است با تلقین روند صعودی، معامله گران عادی را به دام بیاندازد. البته این جهش مصنوعی بهمحض اتمام معاملات کاذب، بهسرعت فروکش خواهند کرد.
خطر ریزش بورس تهران و راهکارهای مقابله با آن
هومن مقراضی تحلیلگر ارشد بازارهای مالی لندن این روزها با وارد شدن آحاد جامعه به بازار سهام و افزایش شدید قیمت ها نگرانی های زیادی در معامله گران درخصوص ترکیدن حباب احتمالی بورس وجود دارد. حتما شما هم در اخبار و مصاحبه ها شنیده اید که بسیاری از کارشناسان و حتی تعدادی از مسوولان سابق سازمان بورس بر طبل حبابی بودن بورس تهران می کوبند و نگران از بین رفتن سرمایه های مردم اند.
به رغم اینکه در شرایط فعلی نیز هنوز شرکت های ارزشمندی وجود دارند که در محدوده ارزش ذاتی خود یا کمتر معامله می شوند، باید قبول کرد که بخشی از سهام که سازوکار فروش استقراضی چیست؟ با سیل نقدینگی رشد کردند نه سودآوری قابل ملاحظه ای نسبت به رشد قیمت خود داشته اند و نه دارایی هایی دارند که این رشد قیمت را توجیه کند. بنابراین درصورت اصلاح بازار، خریداران آماتوری که بدون طی کردن آموزش های مورد نیاز، دیرتر از دیگران سوار بر امواج نقدینگی شده اند احتمالا بازندگان اصلی این قمار خواهند بود.
در شرایط فعلی اگر حتی اصلاح کوچکی در بورس بخواهد اتفاق بیفتد، که طبیعی هم هست، اما جو روانی منفی پیرامون حبابی بودن بازار، ترس عظیمی به دل سرمایه گذارهای آماتور می اندازد و می دانید که همین ترس باعث عرضه های سنگین تر و نهایتا ریزش بسیار عظیمی خواهد شد.
اما در این صورت آیا می توان همه تقصیرات را به گردن افراد سازوکار فروش استقراضی چیست؟ تازه وارد در بورس انداخت؟ افرادی که به دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی هایشان ناشی از تورم لجام گسیخته در کشور به این سو و آن سو می زنند؟! به گمان نویسنده با تجربه سال ها حضور در بازارهای مالی داخلی و بین المللی قطعا در این شکست سهم مسوولان بورس کمتر از سهامداران ناآگاه نیست و بخشی از راه حل این مشکل را در عدم توسعه یافتگی بورس تهران در مقایسه با سایر بازارهای جهانی باید جست. در بازاری که خبری از ابزارهای نوین مالی نیست که سال های سال مورد استفاده قرار گرفته و کارآیی شان به تجربه به اثبات رسیده است یا اگر هم هست آنچنان با محدودیت های عجیب و غریب و نامانوس گره خورده که برای همگان قابل درک و استفاده نیست و اقبالی به آنها نمی شود، طبیعی است که شاهد رخ دادن چنین آشفتگی های گاه و بیگاهی باشیم.
در این مقاله به ضرورت ایجاد سازوکارهایی می پردازیم که جلوی ایجاد حباب احتمالی را می گیرد و از سرمایه های مردم و کلیت بازار سهام حمایت می کند. این سازوکار دو سمت دارد؛ سمت سرمایه گذار و سمت قانون گذار. در سمت سرمایه گذار همان طور که گفتیم بخشی از مشکل به آموزش ندیدن و آگاهی نداشتن سرمایه گذاران برمی گردد. سرمایه گذارانی که قدرت تحلیل اصولی را ندارند و به اشتباه تحت تاثیر جو مثبت بازار سهام ضررده ای را می خرند و قیمتش را با پمپاژ نقدینگی به شکل حباب گونه ای بالا می برند و بعد با یک اصلاح کوچک دست به فروش سنگین سهم هایشان می زنند و بورس را به زمین می کوبند.
حالا سوال اینجاست که چرا ما از تجربه موفق سایر کشورها الگو نگیریم؟ در کشورهای اروپایی کارگزاری ها اجازه ندارند برای کسی که آموزش ندیده و دانش کافی ندارد، افتتاح حساب کنند. سهامدارانی که مدت ها انتظار می کشند تا کار احراز هویت آنها در سامانه سجام انجام شود و کد معاملاتی بگیرند، چرا نباید کمی بیشتر صبر کنند یک دوره آموزشی هرچند مختصر و مفید را نیز بگذرانند و بعد وارد بورس شوند؟ آیا همان طور که پلیس راهنمایی رانندگی از رانندگی افراد بدون گواهینامه جلوگیری می کند، سازمان بورس نمی تواند همین سازوکار را پیاده کند؟ آیا ضرری که سرمایه گذاران در بورس به خودشان، دیگران و آبروی بورس مملکت می توانند وارد کنند کمتر از ضرری است که کسی با خودرویش در خیابان به دیگران می زند؟
اما در سمت قانون گذار، ما سال هاست که نیاز به مکانیزمی اثربخش تحت عنوان فروش استقراضی برای بورس تهران داریم اما همچنان بعد از سال ها بحث و بررسی، فروش استقراضی در حد یک حرف باقی مانده و در عمل سرمایه گذاران از آن استفاده ای نمی کنند. شاید دلیل این امر این باور غلط باشد که مکانیزم فروش استقراضی را به دست آوردن سود از ضرر دیگران می داند یا این شیوه را باعث کاهش قیمت سهام شرکت های ارزشمند جلوه می دهد اما هم مطالعات علمی دانشگاهی و هم تجربیات بورس های بین المللی نشان می دهد، فروش استقراضی کارآیی بازار و عمق بازار را افزایش خواهد داد.
اجازه بدهید تعریف کنیم فروش استقراضی چیست. در فروش استقراضی به طور ساده سرمایه گذار نسبت به فروش یک دارایی در قیمت های بالا اقدام می کند با این امید که مجددا همان دارایی را پس از افت، در قیمت های پایین تر خریداری کند و سود از محل کاهش قیمت یک دارایی شناسایی خواهد شد. عموما سرمایه گذاری که از این شیوه استفاده می کند یا اصطلاحا موقعیت فروش اتخاذ کرده مالک دارایی نبوده و آن را از سایر سرمایه گذاران قرض خواهد گرفت. مثلا فرض کنید شما پیش بینی می کنید قیمت سکه یک میلیون تومان ارزان خواهد شد. می توانید ۱۰۰ عدد سکه قرض بگیرید و سریع بفروشید، بعد که هر سکه یک میلیون تومان ارزان تر شد ۱۰۰ سکه بخرید و قرض تان را پس دهید. این وسط شما ۱۰۰ میلیون تومان سود کرده اید.
ریسک این سرمایه گذاران این است که برخلاف انتظار آنها قیمت به جای کاهش، افزایش یافته و آنها مجبور شوند در قیمت های بالاتری مجددا دارایی را بخرند. به رغم اینکه سود این دسته سرمایه گذاران در افت قیمت هاست، این موضوع لزوما به معنای ضرر مابقی سرمایه گذاران دیگر نیست. به عنوان مثال در شرایطی که سهمی بیش از ارزش ذاتی آن در بازار قیمت خورده است، سرمایه گذاران هوشمند دیگر تمایلی برای خرید آن در قیمت های بالا نخواهند داشت. در این شرایط سرمایه گذاران می توانند با استفاده از مکانیزم فروش استقراضی موقعیت فروش اتخاذ کرده و از افت قیمت این سهام به ارزش ذاتی آن سود برند و پس از افت قیمت، مجددا سرمایه گذارانی که قیمت را ارزنده می بینند می توانند وارد بازار شده و سهم را به میزان ارزش واقعی خود خریداری کنند.
بنابراین همان گونه که ملاحظه شد این مکانیزم باعث می شود سهامی که حباب دارند شناسایی شده و به سرعت به قیمت های تعادلی خود بازگردند. اگر بورس تهران به چنین مکانیزمی مجهز بود، قاعدتا مدت ها پیش، از پمپاژ نقدینگی به سهم های بعضا زیان ده جلوگیری می شد و اکنون به جای خوشحالی از جذب نقدینگی جدید به بازار، نگرانی از بابت بزرگ تر شدن این حباب ها نبود! به عنوان نتیجه گیری باید گفت، استفاده از این مکانیزم باعث می شود چه در شرایط صعود قیمت ها و چه در نزول، بورس همچنان محل جذابی برای سرمایه های سرگردان جامعه باشد و عمق بازار را افزایش خواهد داد. اجرای این مکانیزم به خودی خود احتمال رخ دادن حباب های سنگین در سهام را کاهش داده و با درنظر گرفتن چشم اندازی وسیع تر، این در نهایت به نفع جامعه سهامداران ایرانی خواهد بود. یادمان باشد ریزش بازار سهام سه عارضه سنگین برای همه خواهد داشت:
۱: از بین رفتن سرمایه های تعداد زیادی از مردم
۲: سایر سرمایه گذارها پولشان را از بورس بیرون می کشند و این سیل نقدینگی به سایر بخش های مملکت مثل دلار و طلا و ملک سرازیر می شود و عواقب شدید تورمی خواهد داشت.
۳: اعتماد مردم به بورس از بین خواهد رفت و این مشکل بزرگی خواهد بود، چراکه تا سال ها بعد هم دیگر نمی توان از بورس به عنوان محلی برای جذب سرمایه و کنترل نقدینگی استفاده کرد.
امید است که با همت متولیان امر و رئیس محترم جدید سازمان بورس، به زودی شاهد به حداقل رسیدن چنین مشکلاتی در بورس تهران و رقابتی تر شدن آن در مقایسه با بورس های منطقه ای و جهانی باشیم.
بهبود بورس از مسیر جهانی
بازار سهام در هفته جاری به ویژه در نیمه دوم، عمدتا بهدلیل رشد قیمتهای جهانی فلزات اساسی و نفت خام شرایط بهتری را تجربه کرد. وضعیتی که به رغم سبزپوشی شاخص در سه روز اخیر مانع از افت یک درصدی شاخص در مقیاس هفتگی نشد.
- 2 سال پیش
در حالی رشد شاخص بورس از ابتدای سال کماکان در محدوده ۶۵ درصد درجا میزند که به جز بازار سپرده از سایر فرصتهای رقیب سرمایهگذاری شامل سکه، ارز و مسکن به مراتب عقبتر است.
در همین حال، در بازار دادوستد ارزهای صادرکنندگان موسوم به نیما نیز قیمتهای خرید در میانه هفته به بالاترین سطح از زمان تاسیس این سامانه رسید و عملا نرخ معادل دلاری مبادلات از مرز ۹۰۰۰ تومان عبور کرد. به اینترتیب، رشد قیمتهای جهانی کالا در کنار افزایش نرخ موثر تسعیر ارز دست به دست هم داده تا دو عامل اصلی در رشد درآمد فروش و سودآوری شرکتها حداقل در بازه هفته جاری به موازات یکدیگر در مسیر مساعد حرکت کنند؛ روندی که در صورت تداوم میتواند حال و هوای کلی بورس تهران را در آخرین ماه سال با شرایط بهتری روبهرو کند.
وزش باد مساعد جهانی
قیمتهای جهانی کالا پس از یک سقوط سخت ۳۰ درصدی در فصل چهارم سال گذشته (بر اساس شاخص موسسه اساندپی) در سال جدید مسیر کاملا متفاوتی در پیش گرفتهاند. بر این پایه شاخص مزبور که متوسط قیمت طیف وسیعی از مواد خام را دربرمیگیرد، حدود ۱۰ درصد از ابتدای سال بالا رفته و کماکان روند مثبت ملایمیرا طی میکند. تلفیق سیاستهای انبساطی چین و آمریکا و نیز قوت گرفتن بازارهای نوظهور ناشی از ضعف دلار دست به دست هم داده تا گمانهها مبنی بر تداوم این مسیر لااقل در افق کوتاهمدت تقویت شود.
در هفته جاری، تثبیت مناسب نفت برنت در بالای مرز روانی ۶۰ دلار در هر بشکه در کنار افزایش قیمتهای جهانی مس و روی به بالاترین سطوح فصلی سیگنال مثبتی را به سهام مرتبط در بورس تهران فرستاد. در بازار فولاد هم در اثر جهش بیش از ۶۰ درصدی ارزش سنگآهن در دو ماه اخیر، نه تنها افت قیمتها متوقف شده، بلکه با سیاستهای انبساطی چین، نسیم رونق و برگشت قیمت در بازار فولاد وزیدن گرفته است؛ وضعیتی که برای صادرکنندگان فولاد ایرانی نیز که محصولات خود را با تخفیف میفروشند مساعد تلقی میشود. با توجه به تاثیرگذاری مستقیم تحولات اخیر بر سود شرکتهای مرتبط در بورس تهران، شاخص صنعت فلزات اساسی در اثر این تحولات در سه روز گذشته رشد مطلوب ۵/ ۳ درصدی را به ثبت رسانده، هر چند سهام سنگآهنی همگام با تقویت شایعات درباره افزایش حق انتفاع پرداختی در سال آینده از این همراهی باز ماندهاند. از آنجا که بسیاری از تحلیلگران ادامه مسیر رشد قیمتهای جهانی کالا در اکثر بخشها را در سال جاری میلادی محتمل میدانند، میتوان گفت یکی از عوامل رونق بازار سرمایه کشور احتمالا از مسیر تحولات قیمتهای سازوکار فروش استقراضی چیست؟ سازوکار فروش استقراضی چیست؟ جهانی در ماههای آتی کماکان فعال خواهد بود.
پیام تحولات نقدینگی در گزارش جدید
بانک مرکزی در هفته جاری گزارش ماهانه تحولات متغیرهای پولی در ماه آبان را منتشر کرد. به اینترتیب با یک تاخیر زمانی بیش از دو ماهه، امکان تحلیل فعل و انفعالات پولی و تاثیرگذاری احتمالی آن بر وضعیت بازارهای سرمایهگذاری فراهم شده است. مطالعه جزئیات گزارش نشان میدهد که پس از یک دوره رشد ملایمتر نقدینگی در سطح ۳/ ۱ درصد در هفت ماه اول سال، بار دیگر رشد این متغیر در آبان به سمت ۲ درصد میل کرده است. همچنین رشد سالانه نقدینگی که پیشتر تا مرز ۲۰ درصد پایین رفته بود از سطح ۲۱ درصد عبور کرده است. نکته جالب در این میان، کاهش بدهی بانکها به بانک مرکزی بهعنوان یکی از منابع اصلی خلق نقدینگی داغ و افزایش پایه پولی در ماه آبان است. این مهم به لطف نخستین کاهش ماهانه بدهی بانکهای خصوصی به بانک مرکزی (در سطح ۴ درصد) در ۲۰ ماه گذشته ممکن شده است.
در همین حال، روند افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی بهعنوان یکی از مجاری دیگر خلق پول نیز کماکان کند شده و در سطح یک درصد در ماه (شش درصد سالانه) باقی مانده است. برآیند این تحولات، نوید افزایش انضباط پولی با تصدی مدیریت جدید بانک مرکزی با محوریت کنترل اضافه برداشت بانکها را میدهد. این رویکرد، هرچند آثار انقباضی و رکودی دارد؛ ولی میتواند از یکسو موج تورم کنونی در بازار کالاهای مصرفی را مهار کند و از سوی دیگر، با محدود کردن رشد پایه پولی در سال آینده، از اثر خلق نقدینگی فزاینده و شتابگیری رشد نقدینگی جلوگیری کند. پیامد این مسیر برای بازارهای سرمایهگذاری (شامل بورس، مسکن، ارز و طلا) نیز عبارت از افزایش نرخ سود و کاهش تقاضا برای رشد ارزش داراییهای سرمایهای خواهد بود. رصد آمارهای بعدی روشن خواهد کرد که آیا تغییرات آبان ماه بهصورت یک روند در میآید یا صرفا یک تغییر مقطعی در مسیر پرشتاب افزایش بدهی بانکها به بانک مرکزی و خلق نقدینگی پرقدرت خواهد بود.
جاده بورس دو طرفه میشود؟
رئیس سازمان بورس در هفته جاری علاوه بر تشریح دستاوردهای بازار سرمایه در ۳۰ ماه اخیر، خبر از راهاندازی یک ابزار جدید تا پیش از پایان سال داده است. بر این اساس، قرار است تا با فراهم کردن سازوکار قانونی و زیرساختی لازم، معاملات فروش استقراضی (Short selling) در بازار سهام عملیاتی شود. این اقدام، در کنار معرفی ابزارهای مشتقه شامل معاملات آتی، بازار را از حالت تکمحصولی (خرید و فروش سهام) خارج کرده و با معرفی ابزارهای نوین و مرسوم در بورسهای بین المللی، زمینهساز تعمیق بازار و بهبود نقدشوندگی میشود. در همین راستا، راهاندازی سیستم فروش استقراضی گامی بسیار مهم در تاریخ توسعه بازار سرمایه محسوب خواهد شد؛ زیرا نهتنها از هیجانات بیمنطق گاه و بیگاه بورس میکاهد بلکه امکان کسب بازدهی از حرکت بازار در هر دو سمت (صعودی و نزولی) را برای سرمایهگذاران ایرانی بسته به تحلیلهای متفاوت از شرایط بازار فراهم میکند. امید است با تحقق این وعده، عملا یکی از خلأهای مهم بازار سرمایه کشور در مقایسه با رقبای بینالمللی پر شده و زمینه گسترش فرهنگ سرمایهگذاری حرفهای و انتفاع تحلیلگران خبره از نتایج ارزیابیهای خود در روندهای صعودی و نزولی بورس فراهم شود.
همانطور که اشاره شد به دنبال استفاده از این مکانیزم از شدت هیجانات بیمنطق کاسته میشود. براین اساس فروش استقراضی میتواند در برابر خرید با پشتوانه پولهای داغ قرار گیرد و به این ترتیب میتوان امیدوار بود که بخشی از موجهای هیجانی بهخصوص در مسیر کوتاهمدت در نتیجه ورود پولهای داغ سرکوب شود. به عقیده تحلیلگران این موضوع میتواند ضربهگیری در برابر حباب قیمتی در سهام شرکتهای مختلف باشد. به این ترتیب اگر تحلیلگری بر این عقیده است که سهام شرکت «الف» با انتشار سیگنال بنیادی مسیر نزولی را در پیش میگیرد، میتواند از مکانیزم فروش استقراضی بهره ببرد. پیش از این بازار سفتهبازان در بورس تهران داغ بود، در شناوری اندک سهام به خصوص برای شرکتهای کوچک امکان داغ کردن قیمت سهام با ورود حداقل نقدینگی وجود داشت. در این شرایط معاملهگران بورسی یا باید در مسیر داغ سهام برای کسب بازدهی همراه میشدند (حرکتهای تودهای) یا اینکه با ترسی که در آگاهی از وضعیت بنیادی سهام شرکت داغشده، ریشه داشت تنها نظارهگر نوسانات شدید قیمت میبودند. با مکانیزم فروش استقراضی امکان کسب سود برای این افراد نیز مهیا خواهد شد. بر این اساس فروش استقراضی یک گام مثبت در جهت کاهش قدرت سفتهبازان و حرکت بازار روی ریل تحلیلی خواهد بود.
بازار مشتقه بورس کالا چیست؟
بازار بورس کالای ایران به چهار بازار فرعی، فیزیکی، مشتقه و مالی تقسیمبندی میشود. بازار مشتقه یکی از بازارهای نسبتاً جدید بورس کالا است که باتوجهبه نیاز بازار به آن با ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله تشکیل شده است. این بازار همانند بازارهای دیگر شرایط و ضوابط خاص خود را دارد. بهطورکلی اگر بخواهیم تعریفی برای بازار مشتقه ارائه دهیم: بازار مشتقه بازاری است که اوراق مشتقه نظیر قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید/فروش در آن معامله میشود. این بازار بنا به اوراقی که در آن معامله میگردد به دو بخش بازار اختیار معامله و بازار آتی تقسیمبندی میشود.
ابزار مشتقه چیست؟
ابزارهای مشتقه، ابزار های مالی هستند که از یک دارایی پایه به وجود آمدهاند. به نوعی ارزش ابزارهای مشتقه نه به طور مستقیم بلکه بهوسیله ارزش یک دارایی دیگر سنجیده میشود. این دارایی میتواند از نوع دارایی های مالی (ابزار های مالی، نرخ بهره، سهام و …) و یا دارایی های کالایی (محصولات پتروشیمی، طلا ، زعفران و …) باشد. در ادامه به بررسی این ابزارها و بازار معاملاتی آنها خواهیم پرداخت.
بازار مشتقه بورس کالا برای چه معاملاتی مطلوب است؟
هدف اصلی بازار های مالی را میتوان انجام معاملات جهت تأمین نقدینگی، تسهیل سرمایه گذاری و هدایت منابع مالی به جایی که بیشترین منافع را داشته باشد عنوان کرد اما بسیار اتفاق میافتد که برای آماده سازی محصول یا خدمات نیاز به زمان بیشتری است. برای مثال تولیدی را در نظر بگیرید که بهرهبرداری از خدماتش یا تولید آن نیاز به صرف چند ماه دیگر دارد. اما جهت پیش برد این اهداف نیز باید نقدینگی خود را تأمین کند. بنابراین در چنین شرایطی یک سرمایه گذار میتواند هزینه های کارخانه دار یا تولید کننده را تقبل کرده و تولید کننده نیز تضمین میکند که محصول را در تاریخ مقرر به وی بدهد. به این ترتیب ریسک کمبود یا عدم وجود نقدینگی کارخانه دار یا تولید کننده نیز کاهش مییابد.سازوکار فروش استقراضی چیست؟
ویژگیها و مزایای قراردادها در بازار مشتقه بورس کالا
از ویژگیهای اصلی قرارداد های مشتقه میتوان به پوشش مناسب ریسک ناشی از افزایش یا کاهش قیمتها و کمبود منابع مالی اشاره کرد به نحوی که اگر خریدار نگران افزایش احتمالی قیمت ها در آینده است اقدام به خرید قراردادهای مشتقه کرده تا در تاریخ خاصی کالایش را دریافت کند. البته در ادامه به طور دقیق به ارائه توضیحاتی در خصوص انواع این قراردادها خواهیم پرداخت. همچنین از دیگر ویژگی های قرارداد های مشتقه میتوان به امکان خرید و فروش استقراضی دارایی یا کالاها اشاره نمود. همچنین یک واسط به نام اتاق پایاپای بورس نیز جهت تسهیل انجام معاملات دوطرفه تشکیل شده است که تضمین انجام معاملات را به طرفین میدهد و بر این بازار نظارت میکند.
قرارداد اختیار معامله یا آپشنها در بازار مشتقه بورس کالا
در قرارداد اختیار معامله شخص حق خرید/فروش دارایی یا کالایش را با قیمت مشخصی در آینده خواهد داشت. بهنوعی خریدار با پرداخت وجه به فروشنده، اختیار خرید و فروش کالای فروشنده را از آن خود میکند. همانطور که گفتیم قراردادهای اختیار معامله میتواند اختیار خرید و یا اختیار فروش را شامل شود. در قرارداد اختیار خرید شخص خریدار میتواند کالا یا دارایی مشخص شده را در زمان و با قیمت معلوم خریداری کند. شخص خریدار بهدلخواه میتواند خرید را انجام ندهد و پولی بابت آن نپردازد. اما در صورتی که مایل به انجام معامله باشد. فروشنده ملزم به همکاری و اجرای تعهداتش است.
قراردادهای آتی و پیمانهای آتی در بازار مشتقه بورس کالا
به زبان ساده قرارداد آتی یک ضمانت برای معاملهای در آینده است. بر اساس قرارداد های آتی خریدار ضامن میشود که کالایی را در آینده با زمان و قیمت مشخص شده خریداری کند. لازم به ذکر است خریدار قرارداد آتی میتواند معامله خود را قبل از سررسید نیز بفروشد.
قرارداد های آتی به کاهش ریسک ناشی از افزایش احتمالی قیمتها کمک میکند. معامله به این صورت است که طرفین معامله وجه تضمینی را به اتاق پایاپای بورس داده و در زمان مقرر جابهجایی وجه انجام خواهد گرفت. اتاق پایاپای یک رکن سوم در این معاملات است. اگر شخصی بخواهد قرارداد آتی خریدی را اخذ کند. ودیعه ای را نزد اتاق پایاپای گذاشته و این واسطه خرید و فروش طرفین معامله خواهد بود. این اتاق پایاپای برای اطمینان انجام تعهدات طرفین در نظر گرفته شده است.
پیمان آتی هم تا حدودی شبیه به قرارداد های آتی است با این تفاوت که پیمان آتی برخلاف قرار داد آتی که در بورس معامله میشود، در خارج از بازار بورس است.
قراردادهای سلف در بازار مشتقه بورس کالا
در قرارداد های سلف وجه معامله توسط خریدار پرداخت میشود. اما فروشنده تا تاریخ سررسید فرضت دارد که کالا را به خریدار تحویل دهد. این معامله بسیار به نفع طرفین است. خریدار میتواند از ریسک ناشی از افزایش قیمت ها در آینده بکاهد و فروشنده نیز میتواند با دریافت منابع مالی هزینه، بدهی یا احتیاجات تولید خود را در زمان حال جبران کند. گفتنی است که در بازار بورس ایران قرارداد های سلف موازی نیز انجام میپذیرند که در آن خریدار یک معامله سلف آن را به شخص دیگری میفروشد.
قراردادهای سوآپ در بازار مشتقه بورس کالا
قرارداد سوآپ یا معاوضه همانطور که از نامش پیداست قراردادی است که طبق آن عواید یک ابزار مالی معامله میشود. دارایی های پایه بنای اصلی این قراردادها هستند که میتواند شامل اوراق قرضه، وام، شاخص سهام و یا سبدهای سهامی باشد. این قراردادها عموماً میان شرکتها بسته میشود که با توافق قبلی می-خواهند عواید جریان های نقدی خود را در یک تاریخ از پیش تعیین شده با یکدیگر جابهجا کنند.
شرایط و نحوه دریافت کد معاملاتی در بازار مشتقه بورس کالا
تا اینجا با بازار مشتقه و انواع قراردادها آشنا شدیم اما برای دریافت کد معاملاتی مشتقه به چه مواردی نیاز داریم؟ پیش از آنکه بخواهیم کد معاملاتی بازار مشتقه دریافت کنیم ابتدا باید کد معاملاتی بورسی داشته باشیم که همان کد سهامداری است و در فرم های صدور کد بازار مشتقه به آن نیاز داریم پس ابتدا به یک کارگزاری بورسی مراجعه کرده و کد بورسی دریافت میکنیم. اگر آن را از پیش در اختیار دارید و یا پس از دریافت آن، میتوانید اقدام به دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه کنید.
پیش از مراجعه به کارگزاری جهت دریافت کد بورسی یا کد معاملاتی بازار مشتقه میتوانید بررسی کنید که آیا کارگزاری مد نظرتان شرایط و مجوز فعالیت در این بازار را دارد یا نه تا در زمان خود صرفه جویی کرده و به کارگزاریهایی مراجعه کنید که مجوز فعالیت در هر دوی این بازارها را داشته باشد. همچنین اگر شرایط خاصی مانند حداقل سن ۱۸ سال و حداقل مدرک دیپلم را دارا باشید میتوانید برای دریافت کد معاملاتی آنلاین نیز اقدام کنید که به سامانه معاملات برخط کارگزاریتان دسترسی پیدا کرده و راحتتر در آن به فعالیت بپردازید. ناگفته نماند که عموماً یک آزمون کتبی در کارگزاری از شما گرفته میشود تا از صلاحیت حرفه ای شما در رابطه با بازار آتی و ساز و کار آن اطمینان حاصل شود.
تفاوت بازار نقدی و بازار مشتقه بورس کالا
در بازارهای نقدی معاملات در لحظه انجام میپذیرد اما در بازار مشتقه معاملات برای زمان مشخصی از آینده میباشد. ازآنجاییکه انجام معاملات بازار مشتقه در زمان آینده است باید دقت بیشتری در معاملات خود به سازوکار فروش استقراضی چیست؟ خرج دهیم تا دچار ضرر و زیان نشویم. به طور کلی فعالیت در بازار های مالی نیازمند دانش کافی آن بازار به خصوص است اما بازار مشتقه به دلیل پیچیدگیهای خاص خود نیازمند دقت بیشتری است.
کارمزد معاملات قراردادهای اختیار معامله
کارمزد تسویه و تحویل معاملات قرارداد های اختیار معامله
کارمزد معاملات قراردادهای آتی
جمع بندی پیرامون بازار مشتقه بورس کالا
بازار مشتقه یک بازار نسبتاً جدید در بورس کالا محسوب میشود. معاملات این بازار مربوط به زمان مشخص از پیش تعیین شدهای در آینده است که به کاهش ریسک خریدار و فروشنده بسیار کمک میکند. این بازار، بازار مدرنی است که طرفین معامله با توافق روی یک قیمت خاص، کالا یا خدمات مد نظرشان را معامله میکنند و متعهد میشوند که این معامله را در تاریخ مشخصی انجام دهند. معاملات مشتقه دوطرفه است و این به آن معناست که میتوان اوراق مشتقه را قبل از سررسید آنها معامله کرد و این مورد به جذابیتهای این بازار افزوده است. شما نیز میتوانید با مراجعه به کارگزاریهایی که مجوز فعالیت در این بازار را دارند اقدام به دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه کرده و به معامله این اوراق بپردازید.
دیدگاه شما